Chào các bạn, tôi là Trần Duy Thuận đây. Khi chúng ta nói về thương mại toàn cầu, về những sản phẩm “Made in China” trên kệ siêu thị Mỹ, hay những hạt cà phê Việt Nam có mặt tại Châu Âu, chúng ta đang nói về một người hùng thầm lặng: Vận tải đường biển. Với hơn 90% khối lượng hàng hóa thương mại thế giới được chuyên chở bằng đường biển, đây chính là “xương sống” của nền kinh tế toàn cầu.
Bất kỳ ai đang hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, logistics hay chuỗi cung ứng đều bắt buộc phải hiểu rõ về phương thức vận tải cốt lõi này. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một cái nhìn tổng quan và nền tảng nhất.
1. Vận tải đường biển là gì?
Vận tải đường biển (Sea Freight) là hình thức vận chuyển hàng hóa sử dụng các phương tiện di chuyển trên biển (tàu, thuyền các loại) và cơ sở hạ tầng cảng biển để phục vụ cho việc lưu thông hàng hóa giữa các khu vực, quốc gia và châu lục. Đây là một phần không thể thiếu của chuỗi cung ứng hiện đại.
2. Vai trò và Tầm quan trọng của Vận tải đường biển
- Với kinh tế toàn cầu: Vận tải đường biển là phương thức chính kết nối các nền kinh tế, cho phép hàng hóa được sản xuất ở một nơi và tiêu thụ ở một nơi khác với chi phí hợp lý, thúc đẩy toàn cầu hóa.
- Với doanh nghiệp: Đây là giải pháp vận chuyển hiệu quả nhất cho các loại hàng hóa có khối lượng lớn, hàng cồng kềnh, giá trị không quá cao và đặc biệt là không đòi hỏi về thời gian giao hàng quá gấp rút.
3. Ưu điểm và Nhược điểm của Vận tải đường biển
Mỗi phương thức vận tải đều có những điểm mạnh và điểm yếu riêng.
| Ưu điểm | Nhược điểm |
|---|---|
| Chi phí cực thấp: Là phương thức có chi phí rẻ nhất khi tính trên mỗi tấn/km, đặc biệt hiệu quả với các lô hàng lớn. | Tốc độ chậm: Thời gian vận chuyển kéo dài hàng tuần, thậm chí hàng tháng, lâu nhất trong các phương thức. |
| Khối lượng vận chuyển khổng lồ: Tàu biển có khả năng chuyên chở những lô hàng siêu trường, siêu trọng mà không phương thức nào khác làm được. | Phụ thuộc vào thời tiết: Lịch trình tàu có thể bị ảnh hưởng bởi bão, biển động, sương mù… |
| Đa dạng hàng hóa: Có thể vận chuyển được hầu hết các loại hàng hóa, từ hàng khô, hàng lỏng, hàng đông lạnh cho đến khí hóa lỏng. | Rủi ro tắc nghẽn tại cảng: Việc tắc nghẽn tại các cảng lớn có thể gây ra sự chậm trễ đáng kể. |
| Mạng lưới toàn cầu: Các tuyến đường biển có thể kết nối đến gần như mọi quốc gia có biển trên thế giới. | Không thể giao hàng “door-to-door”: Luôn cần kết hợp với các phương thức khác (như xe tải) để giao nhận tận nơi. |
4. Phân loại các hình thức Vận tải đường biển
4.1. Dựa trên phương thức chuyên chở:
- Vận tải bằng container (Container Shipping): Đây là hình thức phổ biến và quen thuộc nhất, sử dụng các container tiêu chuẩn (20 feet, 40 feet…). Bao gồm:
- Hàng nguyên container (FCL – Full Container Load): Toàn bộ container chỉ chứa hàng của một chủ hàng duy nhất.
- Hàng lẻ (LCL – Less than Container Load): Hàng của nhiều chủ hàng được gom chung vào một container.
- Vận tải bằng tàu rời (Bulk Carrier): Chuyên chở các loại hàng hóa không đóng gói, được chứa trực tiếp trong các hầm hàng lớn của tàu, ví dụ: than đá, quặng sắt, ngũ cốc, phân bón…
- Vận tải bằng tàu Ro-Ro (Roll-on/Roll-off): Chuyên chở các loại hàng hóa có bánh xe như ô tô, máy kéo, xe tải. Phương tiện có thể tự lái lên và xuống tàu thông qua một cầu dẫn.
4.2. Dựa trên tuyến đường:
- Vận tải nội địa (Short Sea Shipping): Vận chuyển hàng hóa giữa các cảng trong cùng một quốc gia.
- Vận tải quốc tế (Deep Sea Shipping): Vận chuyển hàng hóa giữa các quốc gia, châu lục, hay còn gọi là vận tải viễn dương.
5. “Bản đồ chi phí” trong Vận tải đường biển
Đây là phần kiến thức cực kỳ quan trọng. Để vận hành một lô hàng đường biển, bạn cần nắm rõ các nhóm chi phí chính. Mỗi nhóm chi phí này đều đã được tôi phân tích rất sâu trong các bài viết riêng.
- Cước biển (Ocean Freight): Là chi phí bạn trả cho hãng tàu để vận chuyển container từ cảng đi đến cảng đến.
- Các phụ phí bắt buộc tại cảng: Để xử lý hàng hóa của bạn trên bờ tại cảng đi và cảng đến, bạn sẽ phải trả các loại phí này. Chúng được gọi chung là Local Charges, bao gồm các loại phí như THC, D/O, CFS…
- Các phí phạt do chậm trễ: Nếu có bất kỳ sự chậm trễ nào trong việc lấy hàng hoặc trả vỏ container, bạn có thể phải đối mặt với các khoản phí phạt rất tốn kém như DEM, DET, và Storage.
- Trách nhiệm chi trả các chi phí: Và để xác định ai (người bán hay người mua) chịu trách nhiệm cho các chi phí trên, bạn và đối tác cần thống nhất rõ trong hợp đồng thông qua các điều kiện giao hàng Incoterms.
Kết luận
Vận tải đường biển là một lĩnh vực rộng lớn nhưng vô cùng hấp dẫn. Với các ưu điểm vượt trội về chi phí và khả năng chuyên chở, nó sẽ tiếp tục là phương thức vận tải chủ đạo của thương mại toàn cầu. Việc hiểu rõ bản chất, các hình thức và đặc biệt là các chi phí liên quan là yếu tố then chốt để bạn có thể khai thác hiệu quả và tối ưu hóa chuỗi cung ứng của mình.
Nguồn tham khảo
Để đảm bảo tính chính xác, nội dung bài viết có tham khảo các thông tin và quy định từ:
- Cục Hàng Hải Và Đường Thuỷ Việt Nam
https://vimawa.gov.vn/ - Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO – International Maritime Organization): Cơ quan chuyên môn của Liên Hợp Quốc về an toàn và an ninh hàng hải.
https://www.imo.org/
