Chào các bạn, tôi là Trần Duy Thuận đây. Nếu Last-Mile Delivery là chặng nước rút ngoạn mục về đích, thì First-Mile Delivery chính là cú xuất phát đầy kỹ thuật, quyết định toàn bộ cuộc đua. Đây là công đoạn thầm lặng, ít được khách hàng cuối biết đến, nhưng lại là nền móng quyết định đến chi phí, tốc độ và sự chính xác của toàn bộ chuỗi cung ứng.
Trong khi hầu hết chúng ta đều quen thuộc với cảm giác chờ đợi shipper ở chặng cuối, thì các doanh nghiệp và nhà bán hàng lại phải đối mặt với một bài toán phức tạp hơn nhiều ở điểm khởi đầu. Một First-Mile yếu kém sẽ không bao giờ có thể tạo ra một Last-Mile hoàn hảo.
Bài viết này sẽ làm sáng tỏ khái niệm First-Mile Delivery, phân tích quy trình hoạt động, chỉ ra tầm quan trọng chiến lược và những thách thức mà doanh nghiệp thường đối mặt ở chặng đầu tiên này.
Định nghĩa First-Mile Delivery (Vận chuyển chặng đầu)
First-Mile Delivery (Vận chuyển chặng đầu) là giai đoạn đầu tiên trong chuỗi cung ứng, bao gồm quá trình vận chuyển hàng hóa từ nhiều địa điểm nguồn của người gửi (ví dụ: kho của nhà sản xuất, cửa hàng của người bán lẻ, thậm chí là nhà riêng của người bán online) đến một điểm tập trung đầu tiên (như bưu cục, kho hàng, hoặc trung tâm phân loại).
Về bản chất, First-Mile là quá trình THU GOM và TỔNG HỢP (Consolidation) hàng hóa từ nhiều nơi về một chỗ để chuẩn bị cho các bước xử lý tiếp theo.
So sánh First-Mile và Last-Mile Delivery: Hai mặt của một đồng tiền
Để hiểu rõ nhất, chúng ta hãy đặt chúng cạnh nhau:
- Hướng di chuyển:
- First-Mile: Từ NHIỀU điểm đến MỘT điểm (Nhiều người bán -> Một kho/bưu cục).
- Last-Mile: Từ MỘT điểm đến NHIỀU điểm (Một kho -> Nhiều khách hàng).
- Bản chất công việc:
- First-Mile: TỔNG HỢP (Consolidation) – Gom các lô hàng nhỏ lẻ lại.
- Last-Mile: PHÂN PHỐI (Distribution) – Chia một lô hàng lớn ra thành nhiều đơn nhỏ để giao.
- Đối tượng làm việc chính:
- First-Mile: Doanh nghiệp, người bán, nhà cung cấp (B2B hoặc C2B).
- Last-Mile: Khách hàng cuối (B2C hoặc B2B).
- Đặc điểm phức tạp:
- First-Mile: Phức tạp về quản lý đa dạng nguồn hàng, tối ưu lộ trình thu gom, chuẩn hóa quy trình đầu vào.
- Last-Mile: Phức tạp về tối ưu lộ trình giao hàng, quản lý trải nghiệm khách hàng, xử lý các tình huống phát sinh tại điểm giao.
Quy trình 4 bước của First-Mile Delivery diễn ra như thế nào?
Mặc dù có nhiều biến thể, một quy trình vận chuyển chặng đầu điển hình bao gồm 4 bước sau:
- Tiếp nhận yêu cầu (Order Placement): Người bán hoặc doanh nghiệp tạo yêu cầu lấy hàng trên hệ thống của đơn vị vận chuyển, cung cấp các thông tin cần thiết như địa chỉ lấy hàng, số lượng, kích thước gói hàng.
- Thu gom hàng hóa (Pickup): Dựa trên yêu cầu, một tài xế (shipper) sẽ được chỉ định đến địa chỉ của người bán để nhận hàng. Đây có thể là một hoặc nhiều gói hàng.
- Tổng hợp tại bưu cục/kho (Consolidation): Đây là bước quan trọng nhất. Hàng hóa sau khi được thu gom từ nhiều người bán khác nhau trong cùng một khu vực sẽ được vận chuyển về một điểm tập kết chung, thường là bưu cục hoặc kho khai thác.
- Phân loại và Xử lý (Sorting & Processing): Tại kho, các gói hàng sẽ được quét mã vạch để ghi nhận vào hệ thống, sau đó được cân đo, phân loại dựa trên địa chỉ của người nhận, và sắp xếp vào các chuyến xe tải lớn để chuẩn bị cho chặng vận chuyển tiếp theo (Middle-Mile).
Tại sao First-Mile lại “thầm lặng” nhưng cực kỳ quan trọng?
Nhiều doanh nghiệp chỉ tập trung tối ưu chặng cuối mà quên mất rằng, gốc rễ của hiệu quả lại nằm ở chặng đầu.
- Nền tảng cho một Last-Mile hoàn hảo: Có một nguyên tắc trong quản trị là “Garbage In, Garbage Out” (Rác đầu vào, rác đầu ra). Nếu thông tin đơn hàng, địa chỉ, hoặc tình trạng hàng hóa bị sai sót ngay từ khâu First-Mile, thì dù bạn có một đội quân giao hàng chặng cuối tinh nhuệ đến đâu, sai sót vẫn sẽ xảy ra.
- Quyết định tốc độ và sự sẵn có của hàng tồn kho: First-Mile càng hiệu quả, hàng hóa càng nhanh chóng được đưa vào hệ thống kho tổng, sẵn sàng để bán và vận chuyển đến khách hàng. Nó giúp giảm thời gian “chết” của vốn và tăng khả năng đáp ứng đơn hàng.
- Ảnh hưởng trực tiếp đến toàn bộ chi phí logistics: Tối ưu First-Mile cho phép bạn gom nhiều lô hàng nhỏ từ nhiều nhà cung cấp thành một lô hàng lớn. Việc vận chuyển một lô hàng lớn trên quãng đường dài (Middle-Mile) sẽ có chi phí rẻ hơn đáng kể so với việc vận chuyển nhiều lô hàng nhỏ riêng lẻ.
Những thách thức lớn nhất trong Vận chuyển chặng đầu
First-Mile có những “nỗi đau” rất riêng và phức tạp:
- Quản lý nhiều nguồn hàng và nhà cung cấp: Đây là thách thức lớn nhất, đặc biệt với các sàn TMĐT. Việc phải làm việc với hàng trăm, hàng ngàn nhà bán hàng, mỗi nơi có một quy trình, thời gian làm việc và ý thức tuân thủ khác nhau là cực kỳ khó khăn.
- Tối ưu hóa chi phí và lộ trình thu gom: Làm thế nào để lên kế hoạch cho một tài xế đi nhận hàng từ 10-20 shop khác nhau trong một buổi một cách hiệu quả nhất, tránh lãng phí thời gian và nhiên liệu?
- Quy cách đóng gói không đồng nhất: Nhiều người bán đóng gói sản phẩm không theo tiêu chuẩn, quá khổ, hoặc không đủ chắc chắn, dẫn đến nguy cơ hư hỏng hàng hóa và gây khó khăn cho việc sắp xếp, vận chuyển tại kho.
- Thiếu minh bạch và khả năng theo dõi: So với Last-Mile, việc theo dõi trạng thái chi tiết của một gói hàng ở chặng First-Mile thường khó khăn hơn. Nó thường là một “hộp đen” cho đến khi hàng hóa được quét mã nhập tại kho tập trung.
Kết luận
First-Mile Delivery có thể là một công đoạn “vô hình” với khách hàng cuối, nhưng nó lại là nền móng không thể thiếu của một chuỗi cung ứng khỏe mạnh và hiệu quả. Nó không hào nhoáng như chặng nước rút cuối cùng, nhưng bất kỳ sự lơ là nào ở vạch xuất phát cũng có thể khiến cả cuộc đua thất bại.
Đối với các doanh nghiệp, việc đầu tư vào tối ưu hóa quy trình và công nghệ cho First-Mile chính là đầu tư vào “sức khỏe” của toàn bộ hệ thống logistics, giúp cắt giảm chi phí tiềm ẩn, tăng tốc độ lưu thông hàng hóa và tạo ra một nền tảng vững chắc cho một trải nghiệm khách hàng hoàn hảo ở chặng cuối.
Doanh nghiệp của bạn đang gặp khó khăn gì trong khâu thu gom và tổng hợp hàng hóa ban đầu? Hãy chia sẻ ở phần bình luận để chúng ta cùng trao đổi!
