So sánh các mô hình Last-Mile Delivery: In-house, 3PLs và Gig Economy – Đâu là lựa chọn tối ưu cho bạn?

Chào các bạn, tôi là Thuận đây. Trong logistics, quyết định “tự làm hay đi thuê” (make or buy) là một trong những quyết định chiến lược ảnh hưởng sâu sắc nhất đến chi phí, hình ảnh thương hiệu và khả năng tăng trưởng của một doanh nghiệp. Chọn sai mô hình giao hàng chặng cuối có thể khiến bạn “đốt tiền” mà không mang lại hiệu quả, hoặc tệ hơn, làm hỏng trải nghiệm mà bạn đã nỗ lực xây dựng.

Sau khi đã hiểu rõ Last-Mile là gì và những thách thức của nó, giờ là lúc chúng ta đi đến câu hỏi quan trọng nhất: “Với quy mô và sản phẩm của tôi, tôi nên chọn mô hình nào?”.

Bài viết này sẽ phân tích sâu 3 mô hình giao hàng cốt lõi, so sánh chúng trên 5 tiêu chí quan trọng và cung cấp một khung tham chiếu rõ ràng để bạn đưa ra lựa chọn phù hợp nhất.

Phân tích chi tiết 3 mô hình Last-Mile Delivery phổ biến

Để có lựa chọn đúng đắn, trước hết chúng ta cần hiểu rõ bản chất, ưu và nhược điểm của từng mô hình.

Mô hình 1: Tự vận hành (In-house Fleet)

• Định nghĩa: Đây là mô hình mà doanh nghiệp tự đầu tư, xây dựng, sở hữu và quản lý toàn bộ đội ngũ giao hàng, phương tiện, công nghệ và quy trình liên quan. Bạn kiểm soát mọi thứ.
• Ví dụ điển hình: Dịch vụ TikiNOW 2h của Tiki, đội ngũ giao hàng riêng của các chuỗi bán lẻ lớn như FPT Shop, The Coffee House, hay các thương hiệu F&B cao cấp.
• Ưu điểm:
  • Kiểm soát 100% trải nghiệm khách hàng và hình ảnh thương hiệu.
  • Linh hoạt trong việc thay đổi quy trình, chính sách.
  • Bảo mật thông tin khách hàng và hàng hóa tốt hơn.
• Nhược điểm:
  • Chi phí đầu tư ban đầu và chi phí vận hành cực kỳ cao.
  • Khó mở rộng quy mô một cách nhanh chóng, thiếu linh hoạt khi nhu cầu tăng đột biến.
  • Đòi hỏi năng lực quản lý nhân sự và vận hành phức tạp.

Mô hình 2: Thuê ngoài đơn vị chuyên nghiệp (3rd Party Logistics – 3PLs)

• Định nghĩa: Doanh nghiệp hợp tác và “outsource” (thuê ngoài) toàn bộ hoạt động giao hàng chặng cuối cho các công ty chuyên về vận chuyển và logistics.
• Ví dụ điển hình: Giao Hàng Nhanh (GHN), Giao Hàng Tiết Kiệm (GHTK), Viettel Post, J&T Express, Ninja Van… Đây là mô hình phổ biến nhất tại Việt Nam.
• Ưu điểm:
  • Tối ưu chi phí, không cần đầu tư ban đầu.
  • Mạng lưới phủ sóng rộng khắp cả nước.
  • Tận dụng được công nghệ và kinh nghiệm vận hành chuyên nghiệp của đối tác.
• Nhược điểm:
  • Khó kiểm soát chất lượng dịch vụ và thái độ của tài xế.
  • Thương hiệu của bạn có thể bị “lu mờ” bởi thương hiệu của đơn vị vận chuyển.
  • Ít linh hoạt, phải tuân theo quy trình và lịch trình của 3PL.

Mô hình 3: Kinh tế chia sẻ (Gig Economy / Crowdsourcing)

• Định nghĩa: Mô hình này tận dụng một mạng lưới khổng lồ các tài xế tự do (gig workers) thông qua các nền tảng công nghệ để thực hiện các yêu cầu giao hàng tức thời, theo yêu cầu.
• Ví dụ điển hình: Các dịch vụ GrabExpress, Ahamove, Lalamove.
• Ưu điểm:
  • Tốc độ giao hàng cực nhanh (thường là trong vài giờ).
  • Cực kỳ linh hoạt, đáp ứng nhu cầu phát sinh ngay lập tức.
  • Minh bạch chi phí, trả theo từng đơn hàng.
• Nhược điểm:
  • Chất lượng dịch vụ không đồng đều, khó kiểm soát.
  • Chi phí trên mỗi đơn hàng có thể cao hơn 3PL cho các tuyến đường dài.
  • Thường chỉ phù hợp với hàng hóa nhỏ gọn và giao trong nội thành.

Bảng so sánh trực quan: Đặt các mô hình lên bàn cân

Để giúp bạn có cái nhìn tổng thể, tôi đã tổng hợp các tiêu chí quan trọng nhất vào bảng so sánh dưới đây.

Vậy, đâu là lựa chọn DÀNH CHO BẠN?

Không có câu trả lời nào đúng cho tất cả. Lựa chọn tối ưu phụ thuộc vào giai đoạn, quy mô và chiến lược của chính doanh nghiệp bạn. Dưới đây là khung tham chiếu của tôi:

Dành cho Doanh nghiệp mới, Shop Online nhỏ, ngân sách hạn chế:

Lời khuyên: Hãy bắt đầu bằng việc kết hợp linh hoạt giữa 3PLs và Gig Economy. Đây là cách tiếp cận thông minh nhất để tối ưu chi phí và tối đa hóa sự linh hoạt.

• Sử dụng 3PLs (GHN, GHTK…) cho các đơn hàng đi tỉnh và các đơn hàng nội thành không yêu cầu giao gấp để có chi phí tốt nhất.
• Sử dụng Gig Economy (GrabExpress, Ahamove…) như một “vũ khí” để đáp ứng các yêu cầu giao hỏa tốc trong thành phố, tạo ra lợi thế cạnh tranh về tốc độ.

Dành cho Chuỗi bán lẻ, Doanh nghiệp quy mô vừa (SMEs):

Lời khuyên: Cân nhắc triển khai mô hình Hybrid (kết hợp) một cách có chiến lược.

• Bạn có thể bắt đầu xây dựng một đội xe In-house nhỏ (1-3 xe máy) chỉ để phục vụ các khu vực trọng điểm, có lượng đơn hàng lớn và ổn định nhất. Điều này giúp đảm bảo trải nghiệm thương hiệu cho những khách hàng cốt lõi.
• Đồng thời, vẫn sử dụng 3PLs để giao hàng ở các khu vực còn lại và xử lý các đơn hàng đi toàn quốc.

Dành cho các Thương hiệu lớn, Sàn TMĐT:

Lời khuyên: Xây dựng một chiến lược đa mô hình (Multi-carrier Strategy) toàn diện.

• Xây dựng đội xe In-house mạnh mẽ cho các dịch vụ cao cấp (giao hàng 2h, giao hàng tươi sống, hàng giá trị cao…) tại các thành phố lớn như TP.HCM và Hà Nội.
• Ký hợp đồng và tích hợp sâu với nhiều đối tác 3PLs để tối ưu chi phí cho từng vùng miền và giảm thiểu rủi ro khi một nhà cung cấp gặp sự cố.
• Tích hợp API với các nền tảng Gig Economy để tự động điều phối các đơn hàng cần xử lý gấp trong những đợt cao điểm sale.

Kết luận

Việc lựa chọn mô hình giao hàng chặng cuối không phải là một quyết định một lần và mãi mãi. Nó là một quyết định chiến lược cần được đánh giá lại theo từng giai đoạn phát triển của doanh nghiệp.

Không có mô hình nào là “tốt nhất”, chỉ có mô hình “phù hợp nhất” với 3 yếu tố cốt lõi của bạn: Sản phẩm bạn bán, Lời hứa thương hiệu bạn muốn trao cho khách hàng, và Nguồn lực (tài chính, nhân sự) bạn đang có.

Hy vọng rằng, với khung phân tích chi tiết này, bạn đã có đủ cơ sở để đưa ra lựa chọn sáng suốt nhất cho doanh nghiệp của mình.

Mô hình giao hàng của bạn đang là gì và bạn có đang cân nhắc thay đổi không? Hãy chia sẻ trong phần bình luận để chúng ta cùng thảo luận sâu hơn!