Trong bối cảnh nền kinh tế khu vực ngày càng hội nhập, hoạt động vận chuyển hàng hóa xuyên biên giới đóng vai trò huyết mạch. Tuy nhiên, các thủ tục hải quan phức tạp, chi phí phát sinh và thời gian chờ đợi tại mỗi cửa khẩu từ lâu đã là rào cản lớn đối với ngành logistics ASEAN. Để giải quyết triệt để vấn đề này, một giải pháp mang tính cách mạng đã được triển khai. Đó chính là Hệ thống ACTS.
Vậy cụ thể Hệ thống ACTS là gì và làm thế nào nó có thể thay đổi cuộc chơi cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu? Hãy cùng khám phá qua hướng dẫn toàn tập dưới đây.
1. Định nghĩa Hệ thống ACTS là gì?
ACTS là gì? ACTS là viết tắt của ASEAN Customs Transit System, tức Hệ thống quá cảnh Hải quan ASEAN.
Hiểu một cách đơn giản, đây là một hệ thống hải quan điện tử cho phép hàng hóa được vận chuyển bằng đường bộ qua lãnh thổ các nước ASEAN tham gia mà chỉ cần một bộ hồ sơ duy nhất. Các yếu tố cốt lõi của hệ thống này bao gồm:
- Một tờ khai quá cảnh duy nhất: Doanh nghiệp chỉ cần khai báo thông tin một lần trên cổng thông tin điện tử cho toàn bộ hành trình, từ nước xuất phát đến nước đích.
- Một bảo lãnh chung duy nhất: Một khoản bảo lãnh từ ngân hàng sẽ có hiệu lực tại tất cả các quốc gia mà lô hàng đi qua, thay vì phải mua bảo lãnh riêng lẻ tại từng biên giới.
- Một phương tiện vận tải, một niêm phong hải quan: Lô hàng không cần phải sang xe hay kiểm tra lại từ đầu tại các cửa khẩu trung gian.
Nhờ đó, ACTS hoạt động như một “tấm hộ chiếu quyền lực”, giúp hàng hóa thông quan nhanh chóng và liền mạch.
2. Mục tiêu và Nguồn gốc ra đời của Hệ thống ACTS
Hệ thống ACTS là một sáng kiến trọng điểm của Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC). Mục tiêu chính của nó là thúc đẩy thương mại nội khối bằng cách dỡ bỏ các rào cản phi thuế quan. Bằng việc đơn giản hóa thủ tục, ACTS hướng tới việc tạo ra một chuỗi cung ứng liền mạch, hiệu quả, góp phần vào sự phát triển chung của ngành logistics ASEAN.
3. Chi tiết Cơ chế hoạt động của ACTS
Để hiểu rõ cơ chế hoạt động của ACTS, hãy xem xét một ví dụ thực tế:
Một doanh nghiệp vận tải tại Bắc Ninh nhận ủy thác vận chuyển một lô hàng linh kiện điện tử cho đối tác tại Penang, Malaysia. Lộ trình dự kiến: Việt Nam -> Lào -> Thái Lan -> Malaysia.
Quy trình vận hành theo ACTS như sau:
- Khai báo điện tử: Tại Việt Nam, doanh nghiệp sẽ đăng nhập vào cổng thủ tục hải quan điện tử của ACTS và nộp tờ khai quá cảnh duy nhất cho toàn bộ lộ trình.
- Bảo lãnh: Doanh nghiệp sử dụng một bảo lãnh chung (hay bảo lãnh một lần) từ ngân hàng đã đăng ký với hệ thống. Khoản bảo lãnh này đủ điều kiện để đảm bảo cho các khoản thuế, phí có thể phát sinh trên lãnh thổ cả Lào, Thái Lan và Malaysia.
- Khởi hành: Tại cửa khẩu Lao Bảo (Việt Nam), Hải quan Việt Nam xác thực thông tin trên hệ thống, niêm phong container bằng seal điện tử (e-seal) và cho phép phương tiện khởi hành.
- Quá cảnh: Khi đến các cửa khẩu Dansavanh (Lào), Mukdahan (Thái Lan), Padang Besar (Malaysia), tài xế chỉ cần xuất trình Mã tham chiếu quá cảnh (Transit Reference Number). Hải quan sở tại sẽ quét mã, kiểm tra tình trạng nguyên vẹn của niêm phong điện tử trên hệ thống và cho xe đi tiếp. Quá trình này giúp tăng tốc độ thông quan một cách đáng kể.
- Kết thúc: Tại điểm đích ở Penang, Hải quan Malaysia sẽ làm thủ tục cuối cùng để giải phóng hàng hóa. Hệ thống tự động ghi nhận hành trình hoàn tất và khoản bảo lãnh của doanh nghiệp được giải tỏa.
4. Lợi ích của hệ thống ACTS đối với doanh nghiệp
Lợi ích của hệ thống ACTS là không thể phủ nhận, tác động trực tiếp đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.
a. Tiết kiệm thời gian, giúp giảm chi phí logistics
Việc loại bỏ các bước khai báo và kiểm tra lặp lại tại mỗi biên giới giúp rút ngắn đáng kể thời gian vận chuyển. Điều này trực tiếp giảm chi phí logistics liên quan đến nhiên liệu, lương tài xế, phí đỗ bãi và các chi phí cơ hội khác.
b. Minh bạch hóa thủ tục quá cảnh hàng hóa ASEAN
Toàn bộ hành trình của lô hàng được theo dõi và cập nhật theo thời gian thực trên một nền tảng duy nhất. Điều này giúp cả doanh nghiệp và cơ quan hải quan có thể giám sát chuỗi cung ứng, tăng cường an ninh và giảm thiểu rủi ro tiêu cực.
c. Đơn giản hóa quy trình với tờ khai quá cảnh duy nhất
Gánh nặng hành chính được giảm thiểu tối đa khi bộ phận chứng từ chỉ cần làm việc với một hệ thống và một tờ khai quá cảnh duy nhất. Điều này giúp giảm sai sót và giải phóng nguồn nhân lực cho các công việc khác.
5. Phạm vi và các doanh nghiệp tham gia ACTS
Hiện tại, hệ thống ACTS đang được vận hành tại 7 quốc gia: Việt Nam, Campuchia, Lào, Thái Lan, Malaysia, Myanmar và Singapore.
Các doanh nghiệp tham gia ACTS chủ yếu là:
- Chủ hàng (nhà xuất khẩu, nhà nhập khẩu).
- Công ty vận tải và các đơn vị cung cấp dịch vụ logistics xuyên biên giới.
- Đại lý Hải quan.
6. Hướng dẫn chuẩn bị và sử dụng Hệ thống ACTS
Để bắt đầu với ACTS, doanh nghiệp cần chuẩn bị:
- Đăng ký tài khoản: Thực hiện đăng ký tài khoản trên Cổng thông tin ACTS quốc gia.
- Chuẩn bị bảo lãnh: Làm việc với một ngân hàng thương mại được cấp phép để phát hành bảo lãnh chung.
- Chữ ký số: Bắt buộc phải có chữ ký số để xác thực các giao dịch điện tử.
- Hiểu rõ quy trình: Nắm vững thủ tục quá cảnh hàng hóa ASEAN theo cơ chế mới hoặc hợp tác với các đơn vị logistics đã có kinh nghiệm triển khai ACTS để đảm bảo quá trình diễn ra suôn sẻ.
Kết luận
Hệ thống ACTS đã và đang chứng tỏ vai trò là một công cụ chiến lược, tái định hình ngành logistics ASEAN. Nó không chỉ là một hệ thống công nghệ, mà còn là một cam kết mạnh mẽ về một thị trường chung năng động. Việc nắm bắt và áp dụng ACTS chính là chìa khóa để các doanh nghiệp Việt Nam tối ưu hóa hoạt động vận chuyển hàng hóa xuyên biên giới, nâng cao năng lực cạnh tranh và vươn ra thị trường khu vực một cách mạnh mẽ.
Nguồn tham khảo:
- ASEAN Customs Transit System (ACTS) Central Office. (2024). ACTS Official Portal. Truy cập tại: https://acts.asean.org
- Tổng cục Hải quan Việt Nam. Truy cập tại: https://www.customs.gov.vn
- Ban Thư ký ASEAN. (2023). ASEAN Community Vision & Initiatives. Truy cập tại: https://asean.org
