Chào bạn, tôi là Trần Duy Thuận đây. Thế giới logistics đang đứng trước một trong những thay đổi lớn nhất về quy định môi trường kể từ sau quy định về nhiên liệu lưu huỳnh thấp IMO 2020. Chỉ còn hơn 3 tháng nữa, giai đoạn tuân thủ tiếp theo của Quy định về Cường độ Carbon (Carbon Intensity Indicator – CII) của Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.
Đây không chỉ là câu chuyện về môi trường. Đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu tại Việt Nam, đây là một sự kiện sẽ định hình lại chi phí, thời gian vận chuyển, các tuyến đường biển và thậm chí cả khả năng cạnh tranh của bạn trong những năm tới.
Bài viết này sẽ không chỉ định nghĩa CII là gì. Với vai trò là một chuyên gia chiến lược, tôi sẽ cung cấp một bản phân tích chuyên sâu về những tác động tiềm tàng và đưa ra một kế hoạch hành động cụ thể để doanh nghiệp Việt Nam có thể chủ động thích ứng.
“Giải mã” Quy định CII – Nó thực sự là gì?
CII là gì?
Hãy hình dung CII như một “thẻ điểm” về hiệu quả sử dụng năng lượng được chấm cho mỗi con tàu hàng năm.
Cụ thể, CII (Carbon Intensity Indicator) là chỉ số đo lường hiệu quả hoạt động của một con tàu dựa trên lượng khí CO2 nó thải ra. Cụ thể, nó đo lường lượng gram CO2 thải ra để vận chuyển một đơn vị khối lượng hàng hóa (DWT) đi được một hải lý.
Thang điểm Xếp hạng: A, B, C, D, E
Mỗi năm, các con tàu sẽ được xếp hạng dựa trên chỉ số CII của chúng:
- A: Rất tốt
- B: Tốt
- C: Trung bình
- D: Kém
- E: Rất kém
Hậu quả của việc bị điểm kém: Một con tàu bị xếp hạng D trong 3 năm liên tiếp hoặc hạng E chỉ trong 1 năm sẽ phải trình một “Kế hoạch Hành động Khắc phục” (Corrective Action Plan) và có thể đối mặt với các lệnh phạt hoặc gặp khó khăn trong việc kinh doanh.
CII khác gì với EEXI?
Để tránh nhầm lẫn, cần phân biệt rõ:
- EEXI (Chỉ số Hiệu quả Năng lượng cho Tàu hiện hữu): Đánh giá về mặt thiết kế kỹ thuật của con tàu. Nó giống như “nhãn năng lượng” dán trên tủ lạnh.
- CII (Chỉ số Cường độ Carbon): Đánh giá về mặt hiệu quả vận hành thực tế của con tàu trong một năm. Nó giống như “hóa đơn tiền điện” hàng tháng.
Tác động “Ngầm” nhưng Khổng lồ đến Chuỗi cung ứng Toàn cầu
Quy định này không chỉ ảnh hưởng đến các hãng tàu, nó sẽ tạo ra một hiệu ứng domino lan tỏa đến mọi chủ hàng.
Kỷ nguyên của “Slow Steaming” (Đi tàu chậm) sẽ trở lại?
Phân tích cho thấy, cách dễ nhất, nhanh nhất và rẻ nhất để một con tàu cải thiện ngay lập tức chỉ số CII của mình là… giảm tốc độ. Chạy chậm hơn đốt ít nhiên liệu hơn, từ đó thải ra ít CO2 hơn trên mỗi hải lý.
Hậu quả trực tiếp cho bạn: Thời gian vận chuyển (transit time) trên các tuyến đường biển sẽ có xu hướng kéo dài hơn, trở thành một “bình thường mới”.
Tái cấu trúc Mạng lưới Dịch vụ – Kịch bản “Bỏ rơi” Cảng nhỏ
Đây là tác động chiến lược và đáng lo ngại nhất.
Logic của hãng tàu: Để duy trì một chỉ số CII tốt trên các tuyến dài, các hãng tàu sẽ có động lực rất lớn để tối thiểu hóa thời gian và nhiên liệu lãng phí. Việc phải chờ đợi lâu tại các cảng hoạt động kém hiệu quả sẽ “phá hỏng” điểm số CII của cả chuyến đi.
Dự báo: Các hãng tàu có thể sẽ tái cấu trúc lại mạng lưới dịch vụ của mình, ưu tiên các cảng trung chuyển (hub port) lớn, hoạt động hiệu quả và giảm tần suất ghé hoặc thậm chí cắt bỏ các tuyến dịch vụ đến các cảng nhỏ, cảng feeder kém hiệu quả hơn.
Sự Phân tầng Tàu bè và Cước phí
Thị trường sẽ chứng kiến một sự phân tầng rõ rệt:
- Các tàu có xếp hạng CII tốt (A, B) sẽ trở thành tài sản “cao cấp”, có thể được ưu tiên trên các tuyến đường đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt và có thể áp mức cước cao hơn.
- Các tàu cũ, hiệu quả thấp (hạng D, E) có thể sẽ bị đẩy xuống các tuyến ngắn, ít yêu cầu hơn, hoặc phải chấp nhận giá cước thấp hơn để cạnh tranh.
Doanh nghiệp Việt Nam cần làm gì? – Kế hoạch Hành động 3 điểm
Thay vì bị động chờ đợi, các doanh nghiệp Việt Nam cần hành động ngay từ bây giờ.
1. Đánh giá lại và Cộng thêm Thời gian Vận chuyển (Transit Time)
Lời khuyên của tôi là, ngay từ bây giờ, khi bạn lập kế hoạch cho các đơn hàng của năm 2026, hãy chủ động cộng thêm một khoảng thời gian dự phòng (buffer time), ít nhất từ 5-10 ngày, vào tổng thời gian vận chuyển đường biển do ảnh hưởng của “slow steaming”.
2. “Thẩm định” lại Đối tác Logistics về Rủi ro Tuyến đường
Hãy ngồi lại với công ty forwarder của bạn và hỏi họ những câu hỏi chiến lược sau:
- “Các hãng tàu anh/chị thường dùng cho tuyến này có xếp hạng CII trung bình là bao nhiêu?”
- “Tuyến dịch vụ đến cảng X (một cảng nhỏ) này có nguy cơ bị giảm tần suất trong năm tới không?”
- “Có những lựa chọn tuyến đường thay thế qua các hub port lớn nào để đảm bảo tính ổn định không?”
3. Ưu tiên Hợp tác với các Hãng tàu “Xanh” và Dịch vụ “Xanh”
Đây không còn là câu chuyện về hình ảnh thương hiệu, mà là một quyết định quản trị rủi ro. Việc lựa chọn các hãng tàu có xếp hạng CII tốt, dù chi phí ban đầu có thể cao hơn một chút, có thể mang lại sự ổn định và ít rủi ro gián đoạn hơn trong dài hạn.
Kết luận
Quy định CII 2026 không chỉ là một quy tắc về môi trường, nó là một chất xúc tác sẽ tạo ra một sự dịch chuyển lớn trong cách ngành vận tải biển vận hành. Sẽ có sự phân hóa giữa các hãng tàu, các cảng biển và cả các chủ hàng.
Sự thay đổi đang đến. Doanh nghiệp nào chủ động tìm hiểu tác động của CII và điều chỉnh chiến lược chuỗi cung ứng của mình ngay từ bây giờ sẽ không chỉ giảm thiểu được rủi ro, mà còn có thể tìm thấy lợi thế cạnh tranh trong một bối cảnh thị trường mới, nơi hiệu quả và sự bền vững lên ngôi.
Nguồn tham khảo (References)
- International Maritime Organization (IMO): Trang chủ của tổ chức ban hành quy định, cung cấp các thông tin gốc và văn bản pháp lý về các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính, bao gồm CII và EEXI.
https://www.imo.org/en/mediacentre/hottopics/pages/eexi-cii-faq.aspx - DNV (Det Norske Veritas): Một trong những tổ chức đăng kiểm và tư vấn hàng hải hàng đầu thế giới, cung cấp các bài viết phân tích kỹ thuật rất sâu và các câu hỏi thường gặp (FAQ) về quy định CII.
https://www.dnv.com/maritime/insights/topics/cii-carbon-intensity-indicator/index.html
