Tổng quan về điều khoản CIP
CIP (Carriage and Insurance Paid To) là một trong những điều khoản thương mại quốc tế (Incoterms) quan trọng được Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) ban hành và cập nhật định kỳ. Điều khoản này quy định cụ thể về trách nhiệm, nghĩa vụ, chi phí và rủi ro giữa bên bán và bên mua trong quá trình giao nhận hàng hóa quốc tế.
Theo điều khoản CIP, người bán có trách nhiệm thanh toán chi phí vận chuyển hàng hóa đến địa điểm đích đã được chỉ định và mua bảo hiểm cho hàng hóa trong quá trình vận chuyển. Tuy nhiên, rủi ro về hàng hóa sẽ được chuyển giao từ người bán sang người mua ngay khi hàng được giao cho đơn vị vận chuyển đầu tiên.
Lịch sử và sự phát triển của điều khoản CIP
Điều khoản CIP lần đầu tiên được giới thiệu trong phiên bản Incoterms 1990 và đã trải qua nhiều lần cập nhật, với những thay đổi đáng kể trong các phiên bản Incoterms 2000, 2010 và gần đây nhất là Incoterms 2020 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2020).
Trong phiên bản Incoterms 2020, điều khoản CIP có một thay đổi quan trọng liên quan đến mức độ bảo hiểm: người bán phải mua bảo hiểm theo Điều khoản A của Viện Bảo hiểm London (ICC A), cung cấp mức bảo hiểm toàn diện nhất. Đây là thay đổi đáng kể so với phiên bản trước đó, khi chỉ yêu cầu mức bảo hiểm tối thiểu theo Điều khoản C (ICC C).
Phân tích chi tiết điều khoản CIP
1. Trách nhiệm và nghĩa vụ của người bán
1.1. Cung cấp hàng hóa và chứng từ
- Cung cấp hàng hóa và hóa đơn thương mại phù hợp với hợp đồng mua bán
- Chuẩn bị đầy đủ chứng từ xuất khẩu như: C/O (Giấy chứng nhận xuất xứ), Packing list (Danh mục đóng gói), Giấy chứng nhận kiểm định chất lượng, v.v.
- Cung cấp bằng chứng về việc giao hàng cho người vận chuyển
- Cung cấp chứng từ vận tải (như vận đơn đường biển B/L, vận đơn hàng không AWB, hoặc vận đơn đa phương thức)
- Cung cấp đơn bảo hiểm hoặc giấy chứng nhận bảo hiểm
1.2. Đóng gói và vận chuyển
- Đóng gói hàng hóa phù hợp để vận chuyển quốc tế
- Ghi nhãn hàng hóa theo quy định quốc tế và yêu cầu của nước nhập khẩu
- Ký hợp đồng vận chuyển và thanh toán cước phí vận chuyển từ địa điểm xuất phát đến địa điểm đích đã thỏa thuận
- Giao hàng cho đơn vị vận chuyển đầu tiên tại địa điểm xuất phát
1.3. Bảo hiểm hàng hóa
- Mua bảo hiểm hàng hóa với mức bảo hiểm tối thiểu là 110% giá trị CIP (bao gồm giá hàng hóa, chi phí vận chuyển và bảo hiểm)
- Bảo hiểm phải tuân theo Điều khoản A (ICC A), đảm bảo bảo hiểm toàn diện cho hàng hóa
- Bảo hiểm phải có hiệu lực từ thời điểm hàng được giao cho đơn vị vận chuyển đầu tiên cho đến ít nhất là địa điểm đích
- Đơn bảo hiểm phải được phát hành bằng loại tiền tệ của hợp đồng
1.4. Thủ tục hải quan xuất khẩu
- Hoàn thành mọi thủ tục hải quan xuất khẩu
- Thanh toán các loại thuế, phí và lệ phí xuất khẩu (nếu có)
- Đảm bảo hàng hóa đáp ứng các yêu cầu pháp lý để xuất khẩu
2. Trách nhiệm và nghĩa vụ của người mua
2.1. Thanh toán
- Thanh toán giá hàng hóa theo điều khoản của hợp đồng mua bán
- Mở L/C (Thư tín dụng) hoặc thực hiện phương thức thanh toán khác theo thỏa thuận
2.2. Nhận hàng và thủ tục nhập khẩu
- Nhận hàng từ người vận chuyển tại địa điểm đích
- Thanh toán chi phí dỡ hàng tại điểm đích (trừ khi chi phí này đã bao gồm trong cước vận chuyển)
- Hoàn thành mọi thủ tục hải quan nhập khẩu
- Thanh toán thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng và các loại thuế, phí khác tại nước nhập khẩu
2.3. Rủi ro và bảo hiểm bổ sung
- Chịu mọi rủi ro về hàng hóa từ thời điểm hàng được giao cho đơn vị vận chuyển đầu tiên
- Mua bảo hiểm bổ sung nếu thấy cần thiết (ngoài mức bảo hiểm ICC A mà người bán đã mua)
- Chịu mọi rủi ro và chi phí phát sinh do không làm thủ tục nhập khẩu kịp thời
2.4. Thông báo cho người bán
- Thông báo cho người bán về thời gian và địa điểm nhận hàng (nếu có quyền xác định)
- Thông báo cho người bán về các yêu cầu đặc biệt liên quan đến vận chuyển hoặc bảo hiểm (nếu có)
3. Thời điểm và địa điểm chuyển giao rủi ro
3.1. Thời điểm chuyển giao rủi ro
Theo điều khoản CIP, rủi ro về hàng hóa được chuyển giao từ người bán sang người mua tại thời điểm hàng hóa được giao cho đơn vị vận chuyển đầu tiên, cụ thể:
- Đối với vận chuyển đường biển: khi hàng được giao lên tàu tại cảng xuất phát
- Đối với vận chuyển đường hàng không: khi hàng được giao cho hãng hàng không
- Đối với vận chuyển đường bộ: khi hàng được giao cho công ty vận tải đường bộ
- Đối với vận chuyển đa phương thức: khi hàng được giao cho đơn vị vận chuyển đầu tiên
3.2. Địa điểm chuyển giao chi phí
Mặc dù rủi ro đã được chuyển giao, người bán vẫn phải chịu chi phí vận chuyển và bảo hiểm đến địa điểm đích đã thỏa thuận. Điều này tạo ra sự tách biệt giữa thời điểm chuyển giao rủi ro và thời điểm chuyển giao chi phí.
Phân tích chi tiết về bảo hiểm trong điều khoản CIP
1. Các loại bảo hiểm theo ICC (Viện Bảo hiểm London)
1.1. ICC A (Bảo hiểm toàn diện)
- Bảo hiểm mọi rủi ro (All Risks)
- Bao gồm tất cả các rủi ro về mất mát hoặc hư hỏng đối với hàng hóa được bảo hiểm, trừ các trường hợp loại trừ cụ thể
- Bao gồm cả rủi ro do thiên tai, tai nạn, trộm cắp, cướp biển, v.v.
- Đây là mức bảo hiểm bắt buộc theo điều khoản CIP trong Incoterms 2020
1.2. ICC B (Bảo hiểm trung bình)
- Bảo hiểm các rủi ro được liệt kê cụ thể, bao gồm thiên tai và tai nạn nghiêm trọng
- Không bao gồm một số rủi ro như trộm cắp, rò rỉ, mất mát do xếp dỡ không đúng cách, v.v.
1.3. ICC C (Bảo hiểm tối thiểu)
- Mức bảo hiểm hạn chế nhất, chỉ bao gồm các rủi ro lớn như chìm tàu, va chạm, cháy nổ, v.v.
- Không bao gồm nhiều rủi ro thông thường khác
- Đây là mức bảo hiểm tối thiểu theo điều khoản CIF (không đủ cho CIP)
2. Yêu cầu bảo hiểm trong CIP
- Giá trị bảo hiểm: Tối thiểu 110% giá trị CIP của hàng hóa
- Loại tiền tệ: Đồng tiền của hợp đồng
- Thời hạn hiệu lực: Từ khi hàng được giao cho đơn vị vận chuyển đầu tiên đến ít nhất là địa điểm đích đã thỏa thuận
- Người thụ hưởng: Người mua hoặc bất kỳ bên nào có quyền lợi bảo hiểm đối với hàng hóa
3. Quy trình yêu cầu bồi thường bảo hiểm
- Khi phát hiện hàng hóa bị hư hỏng hoặc mất mát, người mua cần:
- Thông báo ngay cho công ty bảo hiểm
- Yêu cầu giám định hàng hóa
- Thu thập chứng từ cần thiết (biên bản giám định, chứng từ vận tải, hình ảnh hư hỏng, v.v.)
- Nộp đơn yêu cầu bồi thường cho công ty bảo hiểm
- Người bán có trách nhiệm hỗ trợ người mua trong quá trình yêu cầu bồi thường bảo hiểm
So sánh chi tiết CIP với các điều khoản Incoterms khác
1. CIP và CPT (Carriage Paid To)
- Điểm tương đồng: Cả hai đều yêu cầu người bán thanh toán chi phí vận chuyển đến địa điểm đích và chuyển giao rủi ro khi hàng được giao cho đơn vị vận chuyển đầu tiên
- Điểm khác biệt: CIP yêu cầu người bán mua bảo hiểm hàng hóa, trong khi CPT không có yêu cầu này
2. CIP và CIF (Cost, Insurance and Freight)
- Điểm tương đồng: Cả hai đều yêu cầu người bán thanh toán cước phí vận chuyển và mua bảo hiểm hàng hóa
- Điểm khác biệt:
- Phương thức vận chuyển: CIP áp dụng cho mọi phương thức vận chuyển, còn CIF chỉ áp dụng cho vận chuyển đường biển
- Mức độ bảo hiểm: CIP yêu cầu bảo hiểm ICC A (toàn diện), còn CIF chỉ yêu cầu bảo hiểm ICC C (tối thiểu)
- Điểm chuyển giao rủi ro: Trong CIP, rủi ro chuyển giao khi hàng được giao cho đơn vị vận chuyển đầu tiên; trong CIF, rủi ro chuyển giao khi hàng vượt qua lan can tàu tại cảng xuất phát
3. CIP và DAP (Delivered At Place)
- Điểm khác biệt chính: Trong CIP, rủi ro chuyển giao khi hàng được giao cho đơn vị vận chuyển đầu tiên; trong DAP, rủi ro chuyển giao khi hàng đến nơi đích và sẵn sàng để dỡ hàng
- Trong DAP, người bán chịu rủi ro trong suốt quá trình vận chuyển, còn trong CIP, người mua chịu rủi ro
4. CIP và DDP (Delivered Duty Paid)
- Trong CIP, người mua chịu trách nhiệm làm thủ tục nhập khẩu và thanh toán thuế nhập khẩu
- Trong DDP, người bán chịu trách nhiệm làm thủ tục nhập khẩu và thanh toán thuế nhập khẩu, giao hàng tại địa điểm đích đã thông quan
Ứng dụng thực tế của điều khoản CIP
1. Các trường hợp nên sử dụng CIP
1.1. Vận chuyển đa phương thức
CIP đặc biệt phù hợp cho các giao dịch có sử dụng nhiều phương thức vận chuyển khác nhau (đường biển, đường hàng không, đường bộ) hoặc cần trung chuyển qua nhiều quốc gia.
1.2. Hàng hóa có giá trị cao
Với yêu cầu bảo hiểm toàn diện ICC A, CIP phù hợp với các lô hàng có giá trị cao cần được bảo vệ tối đa trong quá trình vận chuyển.
1.3. Thị trường mới hoặc không ổn định
Khi giao dịch với các đối tác tại thị trường mới hoặc không ổn định về chính trị, kinh tế, CIP giúp giảm thiểu rủi ro cho người mua.
1.4. Người mua thiếu kinh nghiệm
CIP phù hợp khi người mua có ít kinh nghiệm trong lĩnh vực logistics quốc tế, không muốn tự lo việc vận chuyển và bảo hiểm.
2. Ví dụ thực tế về giao dịch CIP
Ví dụ 1: Xuất khẩu máy móc từ Việt Nam đi Đức
- Công ty A tại Việt Nam xuất khẩu một lô máy dệt trị giá 100.000 USD cho Công ty B tại Đức theo điều khoản CIP Hamburg
- Trách nhiệm của Công ty A (người bán):
- Đóng gói máy móc phù hợp cho vận chuyển quốc tế
- Làm thủ tục hải quan xuất khẩu tại Việt Nam
- Giao hàng cho công ty vận tải tại cảng Hải Phòng
- Ký hợp đồng và thanh toán chi phí vận chuyển từ Hải Phòng đến Hamburg
- Mua bảo hiểm ICC A với giá trị ít nhất 110.000 USD
- Trách nhiệm của Công ty B (người mua):
- Chịu rủi ro về hàng hóa từ khi hàng được giao tại cảng Hải Phòng
- Làm thủ tục hải quan nhập khẩu tại Đức
- Thanh toán thuế nhập khẩu và các loại thuế khác tại Đức
- Nhận hàng và thanh toán chi phí dỡ hàng tại Hamburg
Ví dụ 2: Xuất khẩu thực phẩm từ Việt Nam đi Nhật Bản
- Doanh nghiệp X tại Việt Nam xuất khẩu 10 tấn trái cây đông lạnh cho Doanh nghiệp Y tại Nhật Bản theo điều khoản CIP Tokyo
- Quá trình thực hiện:
- Doanh nghiệp X đóng gói trái cây và bảo quản ở nhiệt độ phù hợp
- Giao hàng cho công ty vận tải tại sân bay Tân Sơn Nhất
- Thanh toán chi phí vận chuyển từ Tân Sơn Nhất đến Tokyo
- Mua bảo hiểm ICC A bao gồm cả rủi ro về nhiệt độ
- Doanh nghiệp Y chịu rủi ro từ khi hàng được giao tại sân bay Tân Sơn Nhất
- Trong quá trình vận chuyển, hệ thống làm lạnh bị hỏng khiến một phần hàng hóa bị hư hỏng
- Doanh nghiệp Y có thể yêu cầu bồi thường từ công ty bảo hiểm do hàng hóa được bảo hiểm theo ICC A
Các lưu ý quan trọng khi sử dụng điều khoản CIP
1. Xác định rõ địa điểm đích
Khi sử dụng điều khoản CIP, cần xác định rõ địa điểm đích cuối cùng. Ví dụ: “CIP Warehouse ABC, 123 Main Street, Berlin, Germany” thay vì chỉ ghi “CIP Berlin”. Việc xác định rõ địa điểm giúp tránh tranh chấp về chi phí vận chuyển nội địa và địa điểm giao hàng.
2. Làm rõ chi phí bốc dỡ hàng
Theo Incoterms 2020, chi phí dỡ hàng tại địa điểm đích thường do người mua chịu, trừ khi chi phí này đã được bao gồm trong hợp đồng vận chuyển của người bán. Các bên nên làm rõ điểm này trong hợp đồng để tránh tranh chấp.
3. Quy định phương thức vận chuyển
Mặc dù CIP áp dụng cho mọi phương thức vận chuyển, các bên nên quy định rõ phương thức vận chuyển trong hợp đồng để người bán có thể lựa chọn phương thức phù hợp nhất.
4. Chú ý đến bảo hiểm ICC A
Bảo hiểm ICC A yêu cầu bởi CIP có chi phí cao hơn so với ICC C. Người bán cần cân nhắc chi phí này khi báo giá cho người mua. Nếu hai bên muốn áp dụng mức bảo hiểm thấp hơn, họ có thể thỏa thuận riêng (nhưng cần ghi rõ trong hợp đồng).
5. Chú ý đến rủi ro chuyển giao sớm
Trong CIP, rủi ro được chuyển giao từ người bán sang người mua rất sớm (khi hàng được giao cho đơn vị vận chuyển đầu tiên), trong khi hàng hóa vẫn còn một chặng đường dài trước khi đến điểm đích. Người mua cần hiểu rõ điều này và tin tưởng vào mức bảo hiểm ICC A để bảo vệ quyền lợi của mình.
6. Cập nhật phiên bản Incoterms
Các bên cần chỉ rõ phiên bản Incoterms được áp dụng trong hợp đồng, ví dụ: “CIP Hamburg (Incoterms 2020)” để tránh hiểu nhầm do sự khác biệt giữa các phiên bản.
Tương lai của điều khoản CIP trong thương mại quốc tế
1. Xu hướng sử dụng CIP
Trong những năm gần đây, CIP ngày càng được sử dụng phổ biến hơn do:
- Sự phát triển của thương mại điện tử xuyên biên giới
- Nhu cầu vận chuyển đa phương thức tăng cao
- Yêu cầu bảo hiểm toàn diện ngày càng được chú trọng
- Sự phức tạp của chuỗi cung ứng toàn cầu
2. Thách thức và cơ hội
2.1. Thách thức
- Chi phí bảo hiểm ICC A cao hơn có thể tạo gánh nặng cho người bán
- Sự phức tạp trong việc xác định trách nhiệm khi sử dụng nhiều phương thức vận chuyển
- Rủi ro chuyển giao sớm có thể gây bất lợi cho người mua nếu bảo hiểm không đầy đủ
2.2. Cơ hội
- Phát triển các giải pháp bảo hiểm sáng tạo với chi phí hợp lý hơn
- Ứng dụng công nghệ blockchain để theo dõi hàng hóa và giảm thiểu rủi ro
- Phát triển các nền tảng số hóa để quản lý chứng từ và quy trình giao nhận hàng
Kết luận
Điều khoản CIP là một công cụ quan trọng trong thương mại quốc tế, cung cấp sự cân bằng giữa trách nhiệm của người mua và người bán, đồng thời đảm bảo mức độ bảo hiểm cao cho hàng hóa trong quá trình vận chuyển.
Với sự linh hoạt trong việc áp dụng cho mọi phương thức vận chuyển và yêu cầu bảo hiểm toàn diện, CIP đặc biệt phù hợp với các giao dịch có giá trị cao hoặc cần vận chuyển qua nhiều quốc gia và khu vực.
Để sử dụng hiệu quả điều khoản CIP, các doanh nghiệp cần hiểu rõ trách nhiệm của mình, xác định cụ thể các điều khoản trong hợp đồng, và đảm bảo tuân thủ các yêu cầu về bảo hiểm theo quy định của Incoterms 2020.
Trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng phức tạp, hiểu rõ và áp dụng đúng điều khoản CIP sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí, giảm thiểu rủi ro, và xây dựng mối quan hệ thương mại bền vững.
