Trong thế giới thương mại năng động, “Logistics” và “Vận tải” là hai thuật ngữ được sử dụng vô cùng phổ biến. Tuy nhiên, không ít người, kể cả những người đang kinh doanh, vẫn thường nhầm lẫn hoặc đánh đồng hai khái niệm này là một. Sự nhầm lẫn này có thể ảnh hưởng đến cách chúng ta xây dựng chiến lược và lựa chọn đối tác, đôi khi dẫn đến chi phí không đáng có.
Vậy, chính xác thì logistics và vận tải khác nhau như thế nào và chúng có mối quan hệ ra sao với khái niệm lớn hơn là chuỗi cung ứng (supply chain)? Bài viết này sẽ giúp bạn phân biệt rõ ràng từ A-Z thông qua các định nghĩa, ví dụ và bảng so sánh trực quan nhất.
1. Vận tải (Transportation) là gì?
Hãy bắt đầu với khái niệm đơn giản hơn.
Vận tải (Transportation) về bản chất là hành động di chuyển vật lý hàng hóa, sản phẩm từ một địa điểm (điểm A) đến một địa điểm khác (điểm B). Nó là một hoạt động cụ thể, hữu hình, một mắt xích trong cả một chuỗi lớn. Mục tiêu chính của vận tải là đảm bảo hàng hóa được đưa đến đúng nơi, đúng lúc và nguyên vẹn với chi phí vận tải tối ưu nhất.
Ví dụ về dịch vụ vận tải hàng hóa:
- Một công ty thuê xe container để chở nông sản từ trang trại đến cảng xuất khẩu.
- Một chủ shop online sử dụng dịch vụ của một đơn vị chuyển phát nhanh để gửi hàng cho khách.
- Một doanh nghiệp lựa chọn giữa vận tải đơn phương thức (chỉ dùng đường bộ) và vận tải đa phương thức (kết hợp đường bộ và đường biển) để đưa hàng ra nước ngoài.
2. Logistics là gì?
Nếu vận tải là một người lính thực thi nhiệm vụ, thì logistics chính là vị tướng chỉ huy cả một chiến dịch.
Logistics là một bức tranh toàn cảnh, bao gồm việc lập kế hoạch, triển khai và kiểm soát một cách hiệu quả toàn bộ dòng chảy và quá trình lưu trữ của hàng hóa, dịch vụ, cũng như các thông tin liên quan, từ điểm xuất phát ban đầu cho đến điểm tiêu thụ cuối cùng.
Nói một cách đơn giản, vận tải chỉ là một trong rất nhiều hoạt động cấu thành nên Logistics.
Một quy trình Logistics hoàn chỉnh sẽ bao gồm:
- Quản lý hàng tồn kho (Inventory Management): Lên kế hoạch và thực thi cách quản lý kho hàng hiệu quả để đảm bảo lượng hàng hóa luôn ở mức tối ưu, tránh tồn đọng vốn hoặc thiếu hàng.
- Lưu kho, bãi (Warehousing): Bố trí, sắp xếp, bảo quản và quản lý các hoạt động ra vào của hàng hóa trong kho.
- Xử lý đơn hàng (Order Processing): Tiếp nhận yêu cầu từ khách hàng và chuyển thông tin đến bộ phận kho.
- Đóng gói (Packaging): Đóng gói sản phẩm để bảo vệ hàng hóa và tối ưu cho việc vận chuyển.
- Vận tải (Transportation): Lựa chọn phương thức và đơn vị vận chuyển để đưa hàng đi.
- Giao nhận hàng hóa (Freight Forwarding): Đây là hoạt động mà các công ty forwarder thực hiện, đóng vai trò trung gian để tổ chức quá trình vận chuyển, đặc biệt trong giao nhận ngoại thương.
- Thủ tục hải quan (Customs Clearance): Thực hiện các thủ tục cần thiết để hàng hóa được thông quan khi xuất hoặc nhập khẩu.
- Logistics ngược (Reverse Logistics): Đây là quy trình xử lý hàng trả về. Reverse logistics là gì? Đó là khi khách hàng trả lại sản phẩm, logistics sẽ quản lý việc thu hồi, kiểm tra, sửa chữa hoặc tái chế sản phẩm đó.
- Dịch vụ Logistics đặc thù: Với các mặt hàng nhạy cảm như thực phẩm, vắc-xin, cần có hệ thống chuỗi cung ứng lạnh (cold supply chain) để đảm bảo nhiệt độ trong suốt quá trình.
3. Bảng so sánh trực quan: Logistics vs. Vận tải
Để có cái nhìn rõ nhất về sự khác nhau giữa logistics và vận tải, hãy xem bảng so sánh logistics và vận tải dưới đây.
| Tiêu chí | Vận tải (Transportation) | Logistics |
|---|---|---|
| Phạm vi | Hẹp, là một hoạt động đơn lẻ, mang tính thực thi. | Rộng, là một quy trình chiến lược tổng thể, mang tính quản trị. |
| Mục tiêu | Đưa hàng hóa đến đúng nơi, đúng lúc. | Tối ưu hóa toàn bộ dòng chảy để tiết kiệm chi phí, thời gian và tăng hiệu quả. |
| Bản chất | Là một phần, một công đoạn trong Logistics. | Là bức tranh toàn cảnh, bao gồm cả vận tải và nhiều hoạt động khác. |
| Hoạt động | Tập trung vào phương tiện, tài xế, tuyến đường. | Bao gồm cả vận tải, lưu kho, tồn kho, thông tin, nhân lực, thủ tục… |
4. Ví dụ thực tế để “giải mã” tất cả
Hãy tưởng tượng bạn vừa đặt mua một cuốn sách trên một trang thương mại điện tử.
Hoạt động VẬN TẢI
Anh shipper đến kho của nhà sách, nhận gói hàng và lái xe giao đến địa chỉ của bạn. Quá trình di chuyển cuốn sách từ kho đến tay bạn chính là vận tải.
Quy trình LOGISTICS
Toàn bộ câu chuyện phức tạp đằng sau đó mới chính là logistics:
- Nhà xuất bản dự báo nhu cầu để quyết định số lượng in.
- Sách được vận chuyển từ nhà in về kho tổng của trang TMĐT.
- Tại kho, sách được quản lý tồn kho, cập nhật số lượng lên hệ thống.
- Khi bạn đặt hàng, hệ thống tự động xử lý đơn hàng.
- Nhân viên kho nhận lệnh, lấy sách, đóng gói vào hộp.
- Họ đặt lệnh cho một đơn vị vận chuyển đến lấy hàng và cung cấp mã theo dõi đơn hàng cho bạn.
- Nếu sách bị lỗi và bạn muốn trả hàng, quy trình logistics ngược (reverse logistics) sẽ được kích hoạt để nhận lại sản phẩm.
Như bạn thấy, hoạt động vận tải của anh shipper chỉ là một mắt xích hữu hình trong toàn bộ quy trình logistics vô hình và phức tạp này.
5. Tại sao việc phân biệt rõ Logistics và Vận tải lại quan trọng?
- Với doanh nghiệp: Giúp lựa chọn đúng đối tác. Khi chỉ cần gửi hàng, bạn tìm một công ty vận tải. Nhưng khi cần một giải pháp toàn diện để tối ưu chi phí logistics, bạn cần tìm một đối tác Logistics bên thứ 3. Vậy công ty 3PL là gì? Đó là những công ty chuyên cung cấp các dịch vụ logistics thuê ngoài, giúp doanh nghiệp xây dựng một chuỗi cung ứng hiệu quả.
- Với người làm trong ngành: Dùng đúng thuật ngữ thể hiện sự chuyên nghiệp.
- Với người học: Là kiến thức nền tảng để hiểu về cách nền kinh tế vận hành.
Kết luận
Tóm lại, sự khác biệt cốt lõi nhất cần nhớ là: Vận tải là một hoạt động cụ thể nhằm di chuyển hàng hóa, trong khi Logistics là một quy trình chiến lược bao trùm, có nhiệm vụ quản lý và tối ưu hóa toàn bộ chuỗi cung ứng, mà trong đó đã bao gồm cả hoạt động vận tải.
Hy vọng bài viết này đã mang đến cho bạn một cái nhìn toàn diện. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào về dịch vụ logistics hay các chủ đề liên quan, đừng ngần ngại chia sẻ ở phần bình luận nhé!
Nguồn tham khảo
- Council of Supply Chain Management Professionals (CSCMP). (n.d.). CSCMP Supply Chain Management Definitions and Glossary.
- Inbound Logistics. (n.d.). Glossary of Supply Chain and Logistics Terms.
- Chopra, S., & Meindl, P. (2019). Supply Chain Management: Strategy, Planning, and Operation (7th Edition). Pearson.
